روش تحقیق پیشرفته
برداشت شما از تحقيق چيست؟
• چگونه به تحقيق نگاه ميكنيد؟
• چه تعريفي از تحقيق در نظر داريد؟
تعريف تحقيق
تحقيق فرايندي است برنامه ريزي شده، هوشيارانه، نظام مند (systematic) و قابل اعتماد براي يافتن حقايق يا فهم عميق مسائل.
ده نكته در مورد تحقيق
• تحقيق خيلي وقت‌گیر است.
• تحقيق يك پديدة ذهني است
• تحقيق خسته كننده و كسالت آور است اما ممكن است جالب و سرگرم كننده هم باشد.
• تحقيق ممكن است در طول زندگي محقق تداوم داشته باشد.
• فرايند تحقيق ممكن است بسيار جالبتر از نتايج آن باشد.
• تحقيق نوعي فضولي كردن است.
• تحقيق را مي توان به راههای گوناگوني انجام داد.
• تحقيق ممكن است وارد روياهای شما شود.
• تحقيق ممكن است شمارا به راههای دور از انتظار هدايت كند.
• درتحقيق از همان مهارت روزمرة محقق استفاده می شود.
انواع تحقيق (از ديدگاههاي مختلف)
• تحقيق نظري (pure)، كاربردي (applied) و راهبردي (strategic).
• توصيفي (descriptive)، تبييني (explanatory) وارزيابي (evaluation).
• تحقيق آزاد (market research) وتحقيق آكادميك (academic research).
• تحقيق اكتشافي (exploratory) آزمايشي (experimental or testing out)
• حل مشكل (problem solving).
• تحقيق پنهاني يا ناآشكار (covert)، رقابتي (adversarial) ومبتني بر همكاري (collaborative).
• تحقيق بنيادي (basic)، كاربردي، ابزاري، مشاركتي و عملياتي
تقسيم بندی انواع تحقيق
• برحسب هدف:
• بنيادی که هدف آن آزمون نظريه ها، تبيين روابط و پديده ها ونظريه پردازی، وبالاخره توليد دانش و بررسی نظريه تحول تاريخ است.
• کاربردی که هدف آن کاربرد عملی دانش درزندگی است.
• توسعه ای که هدف آن تشخيص مناسب بودن يک دانش، روش، ارزش و… برای هدفی خاص و یا تهيه و تدوين برنامه ها، طرحها و پروژه های توسعه ای است.
• برحسب نحوه گرد آوری اطلاعات يا طرح تحقيق
• توصيفی (توصيف شرايط، اشياء، امور و پدیده ها به منظور شناخت بيشتر آنها).
• پس رويدادي (علّي-مقايسه اي) كه هدف آن شناسايي معلول به منظوركشف علل احتمالي آن و يا مطالعة متغير وابسته به منظور يافتن متغير مستقل
• همبستگی: تحليل رابطه ميان متغيرها بر اساس هدف تحقيق:
• مطالعه همبستگی دو متغيری
• تحليل رگرسيون با هدف پيش بينی تغييرات يک يا چند متغير وابسته با توجه به تغييرات متغيرهای مستقل
• تحليل ماتريس همبستگی با هدف بررسی مجموعه ای از همبستگيهای دو متغيری در جدولی بنام ماتريس.
تقسيم بندی انواع تحقيق
• تحقيق در عمليات يا اقدام پژوهي به منظور مشخص كردن موقعيت معين و رفع مشكل، آشنائي با روشهاي نو و اشاعة نو آوري.
• مطالعةموردي انتخاب و مطالعة يك مورد يا واد يا نظام با حد و مرز مشخص به صورت كل گرايانه (holistic)
• تحقيق تجربي يا آزمايشي با استفاده از شبوه هاي زير:
• انتساب تصادفي (اختصاص هرآزمودني با شانس مساوي به گروه آزمايشي يا گواه)
• همتا كردن تصادفي (همانندي آزمودنيهاي انتخاب شده از نظر متغير ناخواسته)
• انتخاب همگن (بكسان كردن ميانگين متغيري كه بايد كنترل شود در گروه هاي مورد نظر)
• تحقيق تاريخي (مطالعة فصل دوم از بخش سوم جلد دوم روشهاي تحقيق تأليف دكتر ساروخاني را توصيه مي كنيم)
• قوم نگاري براي تحقيقات مردم شناسي از طريق ثبت وقايع و پديده ها در شرايط طبيعي وقوع
• روشهاي تحليل محتوي (مطالعة فصل چهارم از بخش سوم جلد دوم روشهاي تحقيق تأليف دكتر ساروخاني را توصيه مي كنيم)
• پيمايشي براي مطالعة ماهيت يا ويژگيهاي اشياء، امور و پديده ها، شرايط و روابط موجود ميان آنها و یا چگونگي وضعيت موجود و همچنين سنجش آراء و افكار.
انواع تحقيق پيمايشي :
• مقطعي: به منظور گردآوري داده ها در بارة يك يا چند صفت در يك مقطع زماني (مثلاً در يك روز، يك هفته، ماه يا سال)
• طولي: به منظور گردآوري داده ها در طول زمان‌های مختلف.
• روش دلفي: به منظور گردآوري داده ها در بارة اتفاق نظر يك جمع صاحب نظر در مورد يك موضوع خاص از طريق رتبه بندي درجة اهميت آن
معرفي فرايند تحقيق
• فرايند تحقيق از ديدگاهاي متفاوت شامل موارد متنوعي است. بنابراين، نمي توان ديدگاه مشخصي را به عنوان الگو معرفي كرد.
• به روند نماهاي متفاوت در خانة 5 صفحات 9، 10 و 11 كتاب توجه كنيد. شما كدام يك از آنها را ترجيح مي دهيد؟ دلايل ترجيح خودرا بيان كنيد.
• ترجيح ما ديدگاه چرخه اي است. زيرا:
• در اين ديدگاه تحقيق فرايندي است:
• دوري يا چرخه اي (cyclical)
• پايان ناپذير (never- ending)
• قابل بررسي مجدد
• باز گشت پذير به نقطة آغازهاي متفاوت
• با قابليت ورود به چرخه از هر نقطه اي كه بخواهيد.
تعريف تحقيق
• صرف نظر از اين انواع كه از ديدگاههاي متفاوت بيان شدند
• تحقيق فرايندي است برنامه ريزي شده، هوشيارانه، نظام مند (systematic) و قابل اعتماد براي يافتن حقايق يا فهم عميق مسايل.
چرا تحقيق؟
• درك خود وانگيزه هاي خود در انجام دادن تحقيق بسيار مهم است.
• در بارة دلايل خود فكر كنيد:
• چرا و چگونه وارد اين موضوع شديد؟
• طرفدار كدام طرز تفكر هستيد؟
• چه نتايجي مورد انتظار شماست؟
• میخواهید دنيا را تغيير دهيد يا دنياي خودتان را؟
• عمل‌گرا (pragmatist) هستيد يا آرمان‌گرا (idealist)؟
بديع يا اصيل بودن تحقيق يعني چه؟
• طرحهاي تحقيقاتي به ويژه آن‌هایی كه براي گرفتن مدرك دانشگاهي انجام مي شوند بايد كاملاً يا تا حدي اصيل و بديع باشند.
اصيل بودن يعني چه؟
از كجا مي توان به اصيل بودن يك طرح پي برد؟
نقش حقيقت، قدرت و ارزش در تحقيق
• تحقيق در علوم انساني هميشه يك فعاليت كاملاً‌‌ً عيني نيست كه توسط يك عالم صرفاً به عنوان نظاره گر پديده ها همانند علوم طبيعي انجام مي گيرد.
• با اينكه بيطرفي در جريان و گزارش نتايج تحقيق بسيارمهم است تحقيق در علوم انساني به نحو نيرومندي تحت تأثیر انگيزه ها و ارزشهاي محقق قرار مي گيرد.
• تحقيق در علوم انساني در يك زمينة اجتماعي گسترده انجام مي گيرد كه در آن سياست و قدرت روابط بر روي تحقيق و چگونگي اجرا و گزارش نتايج آن تاًثير مي گذارد.
• «يافتن حقيقت» و «قضاوت ارزشي» دو فعاليت كاملاً مجزا به شمار مي روند كه به هر يك از آنها به طور جداگانه و به ترتيب پرداخته مي شود.
• واژة «ذهنيت» نيز همواره داراي قدرت كاربردي خاصي در فرايند تحقيق در علوم انساني است.
• «ذهنيت» قادر است بسياري از فعاليتها و موضوعاتي را كه بر پاية عقلانيت، منطق وروند عيني نبوده اند حذف كند.
• اين گونه فعاليتها و موضوعات، به احتمال زياد، ويژگيهايي را تعيين مي كنند كه از سوي افراد متفاوت به طور متفاوت بيان مي شوند.
خلاصه
در اين نوشته ياد گرفتيد كه:
• فعاليتها و كارهاي گوناگون يك محقق در جريان تحقيق كدام ها است.
• فرايند تحقيق داراي يك روند سرراست، قابل پيش بيني و حركت خطي نيست.
• ايده و تصور روشني از انگيزه هاي خود براي تحقيق در زمينه هاي مختلف داشته باشيد.
• به توانائيهاي خود براي انجام يك پروژة تحقيق بيشتر مطمئن باشيد
