پایان نامه و مقاله هر دو  نتیجه ی کار پژوهشی و علمی است اما تفاوت هایی باهم دارند.در این مقاله سعی کردیم با تعریف هر دو مورد به صورت کامل، این تفاوت ها را برای شما آشکار نماییم.

تعریف مقاله علمی

مقاله در لغت به معنای سخن ، گفتار، مبحث، قول و فصلی از کتاب یا رساله است.مقاله علمی نوشته ای است که در نتیجه ی شواهد تجربی  در باره ی یک موضوع خاص و غیر تخیلی حاصل می گردد. در ایران ،مقاله نویسی حدودا از نیمه ی دوم قرن سیزدهم آغاز گردیده است.
مقاله علمی به نوشته ای آکادمیک گفته می شود که در نتیجه ی پژوهش منطقی و عمیق نظری یا عملی یا ترکیب این دو پژوهش توسط یک یا چند نویسنده در مورد یک موضوع جدید و در حجمی متوسط حاصل می گردد و هدف از نوشتن آن،بررسی یکی از مسائل علمی ،اخلاقی،ادبی  و اجتماعی برای دستیابی به نتایجی جدید انجام می گیرد.
مخاطبان اصلی مقالات علمی ،متخصصینی هستند که در زمینه ی همان رشته ی تخصصی در حال تحقیق و پژوهش و کار کردن هستند.

تعریف پایان نامه و رساله

 پایان نامه (تز ) و رساله نوشته ای است که دانشجویان ارشد و دکتری در موضوعی خاص در رشته ی تخصصی خود ،برای دریافت مدرک تحصیلی می نویسند.همانطور که در مقالات قبلی هم اشاره کردیم پایان نامه یا تز به نوشته ی پایان دوره ی تحصیلی کارشناسی ارش و رساله به نوشته ی پایان دوره ی تحصصیلی دکتری اطلاق می گردد. تفاوت دیگر تز و رساله در این است که رساله نواوری و حجم بیشتری نسبت به پایان نامه (تز) دارد. آخرین مرحله یک کار تحقیقاتی و علمی دانشگاهی به صورت پایان نامه ارایه می شود.ولی پایان نامه  گزارش ساده ای از حقایق و نتایج تحقیق نیست.بلکه آن ساخت یک مورد و اثبات یک نقطه و استفاده  از حقایقی است که باعث پیشرفت کار تحقیقاتی شما می شود.نویسنده ی پایان نامه دانشجویی است که زیر نظر استاد راهنما (عضو هیئت علمی) کار می کند.موضوع انتخابی پایان نامه بایستی جدید ،محدود و تخصصی باشد.تحقیق و پژوهش در مورد موضوع انتخابی و بایستی مبنی بر روش علمی خاصی باشد.
پایان نامه ها منبع اطلاعاتی با ارزشی هستند که در اختیار علاقه مندان آن رشته قرار می گیرند .همچنین پایان نامه ها منبعی برای نوشتن مقاله هستند و می توانند تبدیل به کتاب گردند.
 پایان نامه حاوی استدلال موضوع ،ارائه ی روش تحقیق و حاصل تحقیق و پژوهش و واحدهای گذرانده شده در دانشگاه می باشد.برای دانشجویان کارشناسی ارشد کار پایان نامه تمرینی می باشد. برای اینکه دانشجویان کار پژوهشی را یاد بگیرند و بتوانند در مراحل بعدی تحصیلی خود کارهای تحقیقاتی بهتری ارائه دهند.

تفاوت پایان نامه و رساله با مقاله  

1-حجم پایان نامه و رساله از حجم مقاله بیشتر است.
2-موضوع پایان نامه گسترده تر و جامع تر از موضوع یک مقاله ی علمی می باشد.
3-دید پایان نامه نسبت به موضوع گسترده و کلان است در صورتی که مقاله دیدی کوتاه و خرد نسبت به موضوع دارد.
4-پایان نامه به دلیل حجم گسترده ای که دارد می تواند از انواع روش های تحقیق استفاده کند اما مقاله به دلیل کم حجم بودن مجبورا باید از یک روش تحقیق یا تلفیقی از روش ها استفاده کند.
5-معمولا پایان نامه یک نوشته ی جدید در مورد موضوعی جدید است اما مقاله می تواند از پایان نامه ی نوشته شده استخراج گردد یا مروری بر مقالات علمی انجام شده قبلی باشد.
6-محدود بودن اهداف مقاله نسبت به پایان نامه
7-تعداد منابعی که در نوشتن یک پایان نامه استفاده می شود گسترده تر از منابع یک مقاله علمی است.
8-بخش های تشکیل دهنده ی پایان نامه و مقاله متفاوت از مقاله می باشد.
9-برای نگارش مقاله نیازی نیست نویسنده حتما دانشجوی باشد اما نویسندگان پایان نامه و رساله دانشجویان ارشد و دکترایی هستند که برای دریافت مدرک تحصیلی خود کار نگارش را انجام می دهند.
منبع: موسسه اشراق