impact factor یا عامل تاثیر چیست؟

در این مقاله ضمن تعریف impact factor، نحوه محاسبه و نکاتی درباره اعتبار و نحوه استناد به آن توضیح داده می‌شود.

عامل تأثیر یا Impact Factor چیست؟

ارزش یک مقاله بر مبنای میزان تأثیر آن بر مقالات بعدی تعیین می‌شود. عامل تأثیر (impact factor) که معمولاً به‌صورت IF نشان داده می‌شود، حاصل نسبت تعداد استنادها به تعداد مقالات چاپ‌شده در ۲ سال قبل است که معرف این تأثیر است. درواقع عامل تأثیر یک شاخص کمی است که میزان مراجعه در سال‌های بعد به مقاله را نشان می‌دهد. به بیان ساده‌تر IF بیان‌گر آن است که به‌طور متوسط، هر مقاله منتشرشده در یک مجله چند بار مورد ارجاع قرارگرفته است.

ایمپکت فاکتور به وسیله Eugene Garfield (بیانگذار موسسه تامسون ISI که بخشی از تامسون رویترز است) در دهه ۱۹۶۰ بنیان گذاری شد. ایمپکت فاکتور مجلات هر ساله برای مجلاتی که در لیست مجلات تامسون رویترز قرار دارند تعیین می‌شود. در پایان هر سال، مجله های تحت پوشش فهرست نویسی ISI که در فهرست وبگاه علم (Web of Science=WOB) قرارگرفته اند، ارزیابی می شوند. این موسسه هر سال در ماه ژوئن (ماه ۶ میلادی) ایمپکت فاکتورهای مجلات در سال قبل را در گزارشات ارجاع مجله یا (Journal Citation Reports,JCR)، منتشر می کند. این ضریب، نه برای مقاله یا نویسنده، بلکه برای مجله محاسبه می‌شود. شاخص Impact factor به شما کمک می کند که ارزیابی مناسبی از ژورنال به‌ویژه هنگامی که با ژورنال‌هایی در زمینه یا رشته مشابه مقایسه میشود داشته باشید.

نحوه محاسبه IF:

Impact Factor فقط درمورد نشریات نمایه‌شده در بانک اطلاعاتی Web of Science و توسط موسسه ISI برای بیش از ۱۱۰۰۰ مجله محاسبه و منتشر می‌شود. به‌این ترتیب فقط مجلات ISI دارای Impact Factor واقعی هستند. محاسبه بر مبنای یک دوره سه ساله صورت می گیرد. IF ژورنال x از تقسیم نمودن تعداد موارد ارجاع به مقالات دو سال گذشته آن ژورنال (x) در سال جاری در تمامی ژورنالها، به تعداد مقالات منتشرشده در ژورنال (x) در بازه دو سال گذشته حاصل می آید. فرضاً اگر در سال ۸۴ جمعاً ۴۰ ارجاع به یک مجله صورت گرفته باشد و در آن مجله در سال ۸۲ تعداد ۲۶ مقاله و در سال ۸۳ تعداد ۲۴ مقاله چاپ‌شده باشد، ضریب ارجاع آن مجله، از تقسیم ۴۰ بر ۵۰ (۲۴+۲۶=۵۰) به دست می آید که ۰.۸ است؛ یعنی به‌طور متوسط، هر مقاله آن نشریه ۰.۸ مرتبه مورد استناد مقالات دیگر قرارگرفته است.

 نحوه دسترسی به IF مجلات:

برای مشخص سازی ضریب تأثیر IF یک مجله می توان به سایت مربوطه به آن مجله مراجع کرد و اطلاعات لازم را بدست آورد. همچنین برای جلوگیری از هرگونه سوء استفاده می توان از سایت های معتبری چون SJR, Bioxbio استفاده نمود.

SJR: www.scimagojr.com
Bioxbio: www.bioxbio.com
CiteFactor: www.citefactor.com

چند نکته:

IF معیار ارزیابی ژورنالها در یک زمینه یا رشته خاص با یکدیگر میباشند. بنابراین هرگز نباید IF یک ژورنال پزشکی به‌طور مثال رشته داخلی را با IF یک ژورنال دندانپزشکی مقایسه نمود.
برخی مجلات مقالاتی را چاپ می کنند که حالت Review دارند.IF این مجلات معمولاً بسیار بالاتر از مجلات دیگر در یک رشته خاص می باشد. از جمله این مجلات می توان به Annual Review of Cell and Developmental Biology ‏ و Annual Review of Genetics اشاره نمود.
هرچند IF یک ژورنال می تواند به عنوان معیاری جهت تخمین ارزش متوسط مقالات آن ژورنال به کار رود ولی بایستی در نظر داشت تعداد ارجاعات به مقالات مختلف یک ژورنال می تواند بسیار متفاوت باشد. به عبارت دیگر توزیع فراوانی ارجاع به هر مقاله در یک ژورنال به هیچ عنوان یک توزیع نرمال نمی باشد. به‌طور مثال بیش از ۹۰ درصد IF ژورنال بسیار معتبر Nature در سال ۲۰۰۴ به ۲۵ درصد مقالات منتشرشده در این ژورنال بازمی گشت.
IF هرچند یک شاخص کمی علم سنجی است که می‌تواند معیاری برای سنجش کیفیت نشریات باشد اما به دلیل محدودیت‌های که دارد نباید آن را به تنهایی شاخصی برای ارزشیابی و سنجش کیفیت مجلات دانست.
منبع :pact