در این مقاله ضمن تعریف impact factor، نحوه محاسبه و نکاتی درباره اعتبار و نحوه استناد به آن توضیح داده می‌شود.

عامل تأثیر یا Impact Factor چیست؟

ارزش یک مقاله بر مبنای میزان تأثیر آن بر مقالات بعدی تعیین می‌شود. عامل تأثیر (impact factor) که معمولاً به‌صورت IF نشان داده می‌شود، حاصل نسبت تعداد استنادها به تعداد مقالات چاپ‌شده در 2 سال قبل است که معرف این تأثیر است. درواقع عامل تأثیر یک شاخص کمی است که میزان مراجعه در سال‌های بعد به مقاله را نشان می‌دهد. به بیان ساده‌تر IF بيان‌گر آن است که به‌طور متوسط، هر مقاله منتشرشده در يک مجله چند بار مورد ارجاع قرارگرفته است.

ایمپکت فاکتور به وسیله Eugene Garfield (بیانگذار موسسه تامسون ISI که بخشی از تامسون رویترز است) در دهه 1960 بنیان گذاری شد. ایمپکت فاکتور مجلات هر ساله برای مجلاتی که در لیست مجلات تامسون رویترز قرار دارند تعیین می‌شود. در پایان هر سال، مجله های تحت پوشش فهرست نویسی ISI که در فهرست وبگاه علم (Web of Science=WOB) قرارگرفته اند، ارزیابی می شوند. این موسسه هر سال در ماه ژوئن (ماه 6 میلادی) ایمپکت فاکتورهای مجلات در سال قبل را در گزارشات ارجاع مجله یا (Journal Citation Reports,JCR)، منتشر می کند. این ضریب، نه برای مقاله یا نویسنده، بلکه برای مجله محاسبه می‌شود. شاخص Impact factor به شما كمك مي كند كه ارزيابي مناسبي از ژورنال به‌ویژه هنگامي كه با ژورنال‌هایی در زمينه يا رشته مشابه مقايسه ميشود داشته باشيد.

نحوه محاسبه IF:

Impact Factor فقط درمورد نشريات نمايه‌شده در بانک اطلاعاتی Web of Science و توسط موسسه ISI برای بیش از 11000 مجله محاسبه و منتشر می‌شود. به‌اين ترتيب فقط مجلات ISI دارای Impact Factor واقعی هستند. محاسبه بر مبنای یک دوره سه ساله صورت می گیرد. IF ژورنال x از تقسيم نمودن تعداد موارد ارجاع به مقالات دو سال گذشته آن ژورنال (x) در سال جاري در تمامي ژورنالها، به تعداد مقالات منتشرشده در ژورنال (x) در بازه دو سال گذشته حاصل مي آيد. فرضاً اگر در سال ۸۴ جمعاً ۴۰ ارجاع به یک مجله صورت گرفته باشد و در آن مجله در سال ۸۲ تعداد ۲۶ مقاله و در سال ۸۳ تعداد ۲۴ مقاله چاپ‌شده باشد، ضریب ارجاع آن مجله، از تقسیم ۴۰ بر ۵۰ (24+26=50) به دست می آید که 0.8 است؛ یعنی به‌طور متوسط، هر مقاله آن نشریه 0.8 مرتبه مورد استناد مقالات دیگر قرارگرفته است.

 نحوه دسترسی به IF مجلات:

برای مشخص سازی ضریب تأثیر IF یک مجله می توان به سایت مربوطه به آن مجله مراجع کرد و اطلاعات لازم را بدست آورد. همچنین برای جلوگیری از هرگونه سوء استفاده می توان از سایت های معتبری چون SJR, Bioxbio استفاده نمود.

SJR: www.scimagojr.com
Bioxbio: www.bioxbio.com
CiteFactor: www.citefactor.com

چند نكته:

IF معيار ارزيابي ژورنالها در يك زمينه يا رشته خاص با يكديگر ميباشند. بنابراين هرگز نبايد IF يك ژورنال پزشکی به‌طور مثال رشته داخلی را با IF يك ژورنال دندانپزشکی مقايسه نمود.
برخي مجلات مقالاتي را چاپ مي كنند كه حالت Review دارند.IF اين مجلات معمولاً بسيار بالاتر از مجلات ديگر در يك رشته خاص مي باشد. از جمله اين مجلات مي توان به Annual Review of Cell and Developmental Biology ‏ و Annual Review of Genetics اشاره نمود.
هرچند IF يك ژورنال مي تواند به عنوان معياري جهت تخمين ارزش متوسط مقالات آن ژورنال به كار رود ولي بايستي در نظر داشت تعداد ارجاعات به مقالات مختلف يك ژورنال مي تواند بسيار متفاوت باشد. به عبارت ديگر توزيع فراواني ارجاع به هر مقاله در يك ژورنال به هيچ عنوان يك توزيع نرمال نمي باشد. به‌طور مثال بيش از 90 درصد IF ژورنال بسيار معتبر Nature در سال 2004 به 25 درصد مقالات منتشرشده در اين ژورنال بازمي گشت.
IF هرچند یک شاخص کمی علم سنجی است كه مي‌تواند معياري براي سنجش كيفيت نشريات باشد اما به دليل محدوديت‌هاي كه دارد نبايد آن را به تنهايي شاخصی برای ارزشيابی و سنجش كيفيت مجلات دانست.
منبع :pact