در بخش روش جمع آوری اطلاعات پایان نامه پژوهشگر به توضیح روش های جمع آوری اطلاعات از قبیل مشاهده، پرسشنامه، آزمایش و … می پردازد. انواع این روش ها به همراه مزایا و معایب در این بخش توضیح داده شده اند.

 جمع آوری اطلاعات پایان نامه

طبقه بندی داده های جمع آوری شده

در یک طبقه بندی کلی داده ها به دو نوع اولیه و ثانویه دسته بندی می شوند که منظور از داده های دست اول یا داده های اولیه گونه ای از داده هاست که پژوهشگر مستقیما از جامعه آماری یا نمونه از طریق پرسش نامه یا آزمایش و … بدست می آورد و داده ثانویه، گونه ای از داده هاست که پژوهشگر از طریق کتاب خانه، کتب پیشین، پایان نامه های پیشین و مقالات و … بدست می آورد.

روش جمع آوری اطلاعات جمع آوری اطلاعات در یک پژوهش علمی از حساسیت زیادی برخوردار است و برای آن که نتایج به دست آمده قابل اعتماد و نتیجه گیری باشد باید کلیه اطلاعات به طور مرتب و سیستماتیک جمع آوری شوند. برای جمع آوری اطلاعات از روشهای متعددی استفاده می شود که انتخاب هر روش با توجه به شرایط و نوع اطلاعات مورد نظر صورت می گیرد.

در یک پیش نویس طرح تحقیقاتی جزئیات روشهای جمع آوری اطلاعات و همچنین وسایل و ابزارهای مورد استفاده و میزان اعتبار هر کدام و چگونگی اعمال کنترل بر روی هر یک از روشها باید ذکر گردد. به طور کلی روشهای جمع آوری اطلاعات شامل مشاهده، مصاحبه استفاده از اطلاعات موجود است.

مشاهده:

عبارت است از کاربرد تکنیکهایی که می تواند از یک مشاهده عینی ساده تا روشهایی نیازمند به مهارتهای ویژه مثل معاینه بالینی یا کاربرد دستگاههای پیچیده رادیولوژی، بیوشیمیایی و میکروبیولوژی را شامل شود.

مصاحبه و پرسشنامه کتبی ( چهره به چهره ):

روشهای جمع آوری اطلاعات است که در آن مصاحبه شوندگان به صورت فردی یا گروهی به طور شفاهی مورد پرسش قرار می گیرند در استفاده از پرسشنامه کتبی که توسط پاسخگو پر می شود سئوالات به صورت مکتوب ارائه شده و پاسخ دهنده باید به صورت نوشته جواب دهد.

استفاده از اطلاعات موجود مانند گزارشهای درمانی یا سایر پرونده های بیمارستانی و.. استفاده از این مدارک بایستی یقین حاصل شود که اطلاعات موجود دارای اعتبار است.

از آن جا که این اطلاعات معمولاً توسط تعدادی از پزشکان و کارکنان که احتمالاً تعاریف تفاوتی را در پست اطلاعات بکار می برند، تهیه شده است باید به تعاریف مورد استفاده توجه خاصی داشت.

امکان بروز خطا در هنگام استخراج اطلاعات از مدارک نیز وجود دارد. بعضی از دست نوشته ها ناخواناست و یا لازم است که پیگیری شوند. برخی از اطلاعات مورد نیاز نیز در پرونده ها موجود نیست و یا ناقص ثبت شده است.

در مقابل مزیتی که استفاده از داده های موجود دارد، ارزان بودن آن است. معمولاً برای جمع آوری هر نوع اطلاعات، راههای مختلفی وجود دارد مثلاً اطلاعات مربوط به شیوع بیماری فشار خون ممکن است از راه اندازه گیری فشار خون ( مشاهده )، یا سئوال از افراد در مورد اینکه آیا هرگز پزشکی به آنها گفته است که مبتلا به پر فشاری خون هستند ( مصاحبه ) و یا از راه مراجعه به پرونده پزشکی ( اطلاعات موجود ) بدست آورد.

بر حسب روشی که انتخاب می شود، دقت اطلاعات حاصله متفاوت خواهد بود. دقت کار را بایستی با میزان عملی بودن آن متعادل نمائیم و روشی را انتخاب نمائیم که حداکثر دقت را تامین نماید.

در انتخاب یک روش برای جمع آوری اطلاعات نکات زیر را در نظر داشته باشید: نیاز به پرسنل، مهارتها، زمان، وسایل کار و سایر تسهیلات در مقابل آنچه که موجود است.

قابل قبول بودن شیوه کار برای افراد تحت مطالعه از جمله عدم ایجاد ناراحتی، نگرانی و عوارض ناخواسته. این احتمال که روش مورد استفاده در مورد تقریباً تمامی افراد، اطلاعات مورد نیاز را بدست آورد.

اگر احیاناً افراد زیادی پاسخ به یک سئوال را ندارند خود سئوال مناسب نیست. برای جلوگیری از اشتباه در کاربرد اصطلاحات، تفاوتهای بین روشهای جمع آوری داده ها به ابزار مربوط به این کار ذیلاً آورده شده است.

در روش مشاهده: ابزار می تواند چشم، قلم و کاغذ، ساعت، ترازو، میکروسکوپ و..باشد.

در روش مصاحبه و پرسشنامه: ابزار می تواند برنامه مصاحبه، ضبط صوت، پرسشنامه باشد.

در روش استفاده از اطلاعات موجود، ابزار می تواند چک لیست، فرم ثبت اطلاعات باشد.

در مورد نحوه طراحی مصاحبه و پرسشنامه های کتبی در کتب مربوطه به تفصیل بحث شده است.

فرم ثبت اطلاعات:

وسیله ای است که توسط محقق طراحی می شود تا اطلاعات مورد نیاز پروژه در آن ثبت شود. در تحقیقات پزشکی استفاده از فرم اطلاعاتی شاید متداول تر از پرسشنامه و مصاحبه باشد. در این فرم، اطلاعات مربوط به هر فرد آزمودنی که ممکن است حاصل مشاهده و معاینه او و یا استخراج شده از پرونده و یا جواب آزمایشهای پاراکلینیک وی باشد در یک یا چند فرم اطلاعاتی وارد می شود .

در مواقعیکه تعداد متغیرها محدود است می توان اطلاعات نزدیک به ۲۰ یا ۲۵ نفر را در یک برگ از فرم اطلاعاتی وارد کرد. چرا که در هر سطر از فرم اطلاعاتی می توان اطلاعات یک فرد را وارد کرد.

منبع: پی اچ دی پارس